Diyarbakır’ın çekirdek noktasını oluşturan bu alanın, korunarak yaşama kazandırılması amacıyla İl Valiliği, Büyükşehir Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfı işbirliği ile 1998 yılında “Diyarbakır Surları ve İçkale Projesi” başlığı ile bir başlatılmıştır. Projede, surların halihazır durumlarının tespiti; Surların kentle ilişkilerinin irdelenmesi; Burç ve bedenlerinin işlevlendirilmesi; Bu bağlamda rölöve-restorasyon-restitüsyon projelerinin hazırlanması; İçkale'nin rölöve-restitüsyon-restorasyon projelerinin hazırlanarak koruma-kullanma dengesini içerecek biçimde sonuçlandırılması hedeflenmiştir.
Bu proje kapsamında;
Diyarbakır Valiliği, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfı’nın işbirliği ile başlatılarak projelendirilen ve bugün Kültür ve Turizm Bakanlığının sahipliğinde hayata geçirilen Diyarbakır İçkale Müze Projesi, Diyarbakır’ın tarihi ve kültürel dokusunun en önemli noktasını oluşturan bu mekanın korunup yaşatılarak geleceğe aktarılmasını hedeflemektedir.
Etrafı surlarla çevrilerek kentten ayrılmış olan İçkale, kuruluşundan bugüne yönetim birimlerinin konuşlandığı bir mekan olmuştur. Diyarbakır’ın M.Ö. 6 Binden bu yana tarihsel geçmişini ortaya koyan Amida (Virankale) Höyüğü, Artuklu Sarayı, Artuklu Kervansarayı, 3. yy dan kalma kentin en eski kilisesi, 11. yüzyıldan kalma camisi, 19. ve 20. yüzyıldan kalma yapıları ile kentin tarihi dokusunun korunmuş olduğu en önemli alanlarından biridir.
Kültür Turizm alanı olarak kullanılması planlanan İçkale projesinin 1. etabının (Artuklu Kemeri içinde kalan alan )uygulama çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığımız tarafından başlatılmış bulunmaktadır. Bu alan da yer alan Kilise Sanat Galerisi, Artuklu Kervansarayı (son dönemlerde Cezaevi olarak kullanılıyordu) ve yedi tarihi yapı ve bunların bulunduğu alan; Diyarbakır Müze Alanı olarak kullanılacaktır. Projenin 2. etabını oluşturan alanda ise (kemerin dışında kalan güney bölüm, bugün niteliksiz yapıları ile plansız ve kötü bir durumdadır); öncelikle arkeolojik kazılar yapılarak bu alanda antik kaynaklarda var olduğu belirtilen anfitiyatro ve Roma Hamamı ile olası diğer antik yapıları açığa çıkararak bu alanın arkeolojik park olarak turizme açması planlanmıştır.
Projenin 2. etap çalışmaları; ancak bu alanda bulunan 161 adet niteliksiz yapının kaldırılması sonrasında başlatılabilecektir. Bunun için Büyükşehir Belediyesi ve TOKİ’nin ortak yürüttükleri çalışma ile bu alanda bulunan yapıların kamulaştırma ve yıkım çalışmaları başlatılmıştır.
İki bölüme ayrılmış olmakla birlikte etrafının surlarla çevrildiği bu alan; kilise ve camisi, höyüğü, geleneksel sivil ve resmi mimari örnekleri ile bir bütün olarak değerlendirilmektedir.
Bu güne kadar yapılan çalışmalar:
• İçkale’de yer alan tüm yapıların rölöve, restorasyon, restitüsyon, kullanım, makina v e elektirik projeleri tamamlanarak, koruma kurulunda onaylandı.
• Alandaki niteliksiz yapılar ve eklentiler kaldırıldı.
• Orijinal yapılardaki eklentiler, boya ve sıvalar temizlenerek özgün durumları açığa çıkarıldı.
• Cezaevi dışındaki diğer yapıların üst örtüleri yenilendi.
• Bir dönem Kültür Turizm Müdürlüğü olarak kullanılan bina ve Saint George Kilisesinin restorasyonu yapıldı.
• İçkale’nin kuzeydoğu köşesindeki sur duvarı restore edildi ve bu alanda 2006 yılında arkeolojik kazı çalışmaları başlatıldı.
Devam Eden Çalışmalar:
• Adliye A (Müze Tematik Sergi Binası), Eski Savcılık ( Diyarbakır Bilgi – Belge Merkezi ), Eski Kolordu (Müze Eğitim Birimi ve Müze Kafe-Restoran) binalarında restorasyon çalışmaları devam etmektedir.
• Karacadağ Kalkınma Ajansından sağlanan Hibe ile Adliye B ( Müze Kazı Eserleri Sergi Binası) yapısının restorasyonu süreci başlatılmıştır.
• İçkale’de müzede sergilenecek eserlerin konservasyon ve restorasyonunun yapılarak sergilemeye hazır hale getirmek üzere, Müze Müdürlüğü bünyesinde 2008 yılında bir konservasyon laboratuvarı kuruldu ve İçkale’de sergilenecek eserler öncelikli olmak üzere müzedeki tüm eserlerin konservasyon ve restorasyon çalışmaları sürdürülmektedir.
2011 Yılı İçerisinde Yapılacak Çalışmalar:
- Eski Cezaevi ( Müze Depo ve Laboratuar), Eski Jandarma (Müze Teşhir), Atatürk Müzesi (Bilgi Belge Merkezi) yapılarının restorasyon çalışmaları başlatılacaktır.
- İçkale’yi çevreleyen surların rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri yapılarak restorasyon çalışmaları başlatılacaktır.
- Teşhir- tanzim projeleri yapılacaktır.
- İçkale’de yürütülmekte olan arkeolojik kazı çalışmaları tamamlanacaktır.
- İçkale de yürütülen arkeolojik kazılardan elde edilen çok sayıdaki taşınır kültür varlığının 2010 yılında başlatılan konservasyon ve restorasyon çalışmaları 2011 yılında tamamlanacaktır.
Diyarbakır İçkale Müze Projesi :
Diyarbakır’da ilk müze, 1934 yılında Ulu Caminin külliyesine ait Zinciriye (Sencariye) Medresesinde açılmış, 1985 yılında ise bugünkü modern binasına taşınmıştır. Diyarbakır Müzesinin kolleksiyonunu Neolitik dönemden başlamak üzere, Eski Tunç Dönemi Assur, Hurri-Mitanni, Urartu, Hellenistik, Roma, Bizans, Selçuklu, Artuklu, Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Osmanlı dönemlerine ait eserler oluşturmaktadır. Ayrıca; Amid sikkeleri ile yöresel Etnografik eserlerden oluşan zengin bir koleksiyona da sahiptir.
Yine Çayönü, kazılardan elde edilen Hallançemi kazılarının yanı sıra 2000 yılından beri Ilısu Barajı kurtarma kazıları kapsamında müzemiz başkanlığında onüç ayrı yerleşim yerinde yürütülen kazı çalışmaları ile insanlık tarihine ait çok önemli bilgiler içeren bulgular elde edilmekte ve bu da müzemizi ayrıcalıklı bir konuma oturtmaktadır. Müze kolleksiyonumuza toplam: 27.900 adet envanterlik eser kayıtlıdır
Diyarbakır Müzesi, mevcut fiziki yetersizlikler nedeniyle çağdaş müzecilik anlayışı çerçevesinde hizmet verememektedir. Eski bir bataklık üzerine kurulduğu için sık sık su baskınına uğramaktadır. Ayrıca çevresini saran yapılar la adeta gizlenmiş bir duruma gelmiştir. Müzemiz, İçkale’de geliştirilen yeni Müze Projesi çerçevesinde eserlerin konserve edilerek teşhire hazırlanması için, Bakanlığımız oluruyla 16.07.2007 tarihinde müzemiz teşhire kapatılmıştır.
İçkale Müze Projesi geliştirilirken, kentimize yaraşır şekilde, uluslar arası standartlarda, çağdaş müzecilik anlayışı ile hizmet verecek şekilde düzenlenmesi hedeflenmiştir ve bu çerçevede Yıldız Teknik Üniversitesi Tasarım ve Sahne Sanatları Fakültesi Müzecilik Yüksek Lisans Programı Öğretim Elemanlarından bilimsel ve teknik destek alınarak Diyarbakır Müzesinin yeniden yapılandırılmasına dönük İçkale Müze Projesi hazırlanmıştır. Bu bağlamda ; “ Bir dünya müzesi olmak“ Diyarbakır Arkeoloji Müzesinin Vizyonu olarak belirlenmiştir.
Yine Diyarbakır İçkale Müze Projesiyle,
Dünya mirası niteliğindeki / insanlık mirası koleksiyonunun gelecek -nesillere aktarılmasını sağlamak,
Türkiye ve dünya tarihi araştırmalarının gelişimine katkıda bulunmak,
Bireyler ve kültürlerarası iletişime katkıda bulunmak,
Kültür varlıklarını koruma bilincinin oluşmasına ve yerleşmesine katkıda bulunmayı misyon edinmiştir.
İçkale Müze Projesi iki aşamada uygulanacaktır.
1. Aşama uygulama çalışmaları;
Artuklu surlarının çevrelediği bu alan Müze Kompleks alanı olarak planlanıp, projelendirilmiştir.
2. Aşama Çalışmaları ise;
Öncelikle arkeolojik kazılar yapılarak bu alanda antik kaynaklarda var olduğu belirtilen anfitiyatro ile yeri tespitli olan Roma Hamamı ve olası diğer antik yapıları açığa çıkarıp bu alanın arkeolojik park olarak turizme açılması planlanmıştır. Projenin 2. etap çalışmaları ise ancak bu alanda bulunan 161 adet kaçak yapının kaldırılması sonrasında başlatılabilecektir.
Proje kapsamında; alanda bulunan Hz. Süleyman Cami ve İnci – Arap Türbesi de restorasyon ve çevre düzenlemeleri yapılarak, inanç ve kültür turizmi kapsamında değerlendirilecektir.
Tüm yapıların Aydınlatma, iklimlendirme, güvenlik, elektrik tesisatı,yangın, su baskını, depolama ve sergileme sistemleri ile kullanılacak malzemeler, Bilimsel Destek Komisyonu tarafından belirlenip rapor edilmekte ve buna bağlı olarak ta projelendirilmektedir.
Proje tamamlandığında; Diyarbakır Arkeoloji Müzesi, Diyarbakır ve bölge turizminin gelişmesinde tetikleyici rol üstleneceği gibi, bulunduğu bölge için araştırma-geliştirme yapılabilecek olanaklara da kavuşabilecektir. Böylece bölgenin arkeolojik ve etnografik kültür mirasının korunması ve değerlendirilmesinde, Diyarbakır Arkeoloji Müzesi bir araştırma ve uygulama merkezi olarak işlevini sürdüreceği gibi, aynı zamanda da sosyal donatılarıyla da bir sosyal buluşma mekanı olarak önemli bir rol üstlenecektir.
Türkiye'deki Müzeler
- Adana - Atatürk ve Kültür Müzesi
- Adana Arkeoloji Müzesi
- Adana Etnografya Müzesi
- Adıyaman Müzesi
- Afyon Arkeoloji Müzesi
- Afyon Bolvadin Müzesi
- Afyon Zafer Müzesi
- Aksaray Müzesi
- Alagöz Karargah Müzesi
- Amasya Alpaslan Belediyesi Müzes
- Ankara A.O.Ç.Atatürk Evi Müzesi
- Ankara Beypazarı Tarih ve Kültür Müzesi
- Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi
- Ankara Etnografya Müzesi
- Ankara Eğit-Der Eğitim Müzesi
- Ankara G.Ü.Mesleki Eğitim Fakültesi Müzesi
- Ankara Meteoroloji Müzesi
- Ankara PTT Müzesi
- Ankara Roma Hamamı
- Ankara Ziraat Bankası Müzesi
- Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Oyuncak Müzesi
- Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi
- Karatepe Aslantaş Müzesi
- Misis Mozaik Müzesi
- Ankara 75.Yıl Cumhuriyet Eğitim Müzesi
- Ankara TCDD Açıkhava Buharlı Lokomotif Müzesi
- Ankara Telekomünikasyon Müzesi
- Gordion Müzesi
- Mehmet Akif Ersoy Müze Evi
- ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi
- Şefik Bursalı Müze Evi
- Pembe Köşk
- Ankara MTA Tabiat Tarihi Müzesi
- Antalya Müzesi
- Alanya Arkeoloji Müzesi
- Alanya Atatürk Evi Müzesi
- Alanya Müzesi
- Suna-İnan Kıraç Kaleiçi Müzesi
- Side Müzesi
- İç Kale Müze Projesi
- Afrodisias Müzesi
- Aydın Müzesi
- Milet Müzesi
- Yörük Ali Efe Müzesi
- Aydın Fatma Suat Orhon Müze ve Sanat Evi
- Bandırma Arkeoloji Müzesi
- Ayşe Sıdıka Erke Etnografya Müzesi
- Amasra Müzesi
- Bilecik-Söğüt Müzesi
- Ahlat Müzesi
- Bolu Müzesi
- Burdur Müzesi
- Taşoda Etnoğrafya Müzesi
- Bursa Arkeoloji Müzesi
- Bursa Kent Müzesi
- Bursa Ormancılık Müzesi
- Bursa Sağlık Müzesi
- Bursa Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi
- Hünkar Köşkü
- Mudanya Mütareke Evi
- Uluumay Osmanlı Halk Kıyafetleri ve Takıları Müzesi
- Bursa Atatürk Evi Müzesi
- Türk ve İslam Eserleri Müzesi
- Yenişehir Şemaki Evi Müzesi
- Mudanya Tahir Paşa Konağı Müzesi
- İznik Müzesi
- İznik Ayasofya Müzesi
- Çanakkale Arkeoloji Müzesi
- Bozcaada Yerel Tarih Müzesi
- Çanakkale Bigalı Atatürk Evi Müzesi
- Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı
- Çanakkale Kabatepe Tanıtma Merkez
- Çanakkale Şehitler Abidesi Harp Müzesi
- Çankırı Müzesi
- Çorum Müzesi
- Alacahöyük Müze ve Örenyeri
- Boğazköy Müzesi
- Hierapolis Arkeoloji Müzesi
- Denizli Atatürk Etnoğrafya Müzesi
- Ziya Gökalp Müzesi
- Cahit Sıtkı Tarancı Kültür Müzesi
- İkinci Beyazıt Külliyesi Sağlık Müzesi
- Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi
- Edirne Türk ve İslam Eserleri Müzesi
- Trakya Üniversitesi Lozan Anıtı, Meydanı ve Müzesi
- Edirne, Trakya Üniversitesi Sağlık Müzesi- Çağdaş Resim ve Heykel Müzesi
- Vali Fahri YÜCEL Edirne Kent Tarihi Müzesi
- Elazığ Müzesi
- Harput Müzesi
- Erzincan Müzesi
- Kemaliye Ali Gürer Özel Müzesi
- Erzurum Arkeoloji Müzesi
- Erzurum Atatürk Evi
- Yakutiye Medresesi
- 23 Temmuz Kongre Müzesi
- Yunus Emre Müzesi
- Seyitgazi Müzesi
- İnönü Savaşları Karargah Müzesi
- A.Ü. Cumhuriyet Tarihi Müzesi
- Eskişehir TCDD Müzesi
- Gaziantep Arkeoloji Müzesi
- Hasan Süzer Etnoğrafya Müzesi
- Yesemek Açıkhava Müzesi
- Gaziantep Kent Müzesi
- Giresun Müzesi (Gogora Kilisesi)
- Hatay Arkeoloji Müzesi
- St.Pierre Kilisesi (Anıt Müze)
- Isparta Müzesi
- Yalvaç Müzesi
- Askeri Müze
- Ayasofya Müzesi
- Aya İrini Müzesi
- Aynalıkavak Kasrı
- Beylerbeyi Sarayı
- Dolmabahçe Sarayı
- Çırağan Sarayı
- Çinili Köşk
- Florya Atatürk Köşkü
- Kariye Müzesi
- Küçüksu Sarayı
- Mecma-ı í‚sar-ı Atika Müzesi
- Miniatürk
- Orhan Kemal Müzesi
- Sadberk Hanım Müzesi
- Sait Faik Müzesi
- Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi
- Türk ve İslam Eserleri Müzesi
- Yedikule Zindanları
- Yerebatan Sarnıcı
- Yıldız Sarayı
- İstanbul Arkeoloji Müzeleri
- İstanbul Deniz Müzesi
- İstanbul Oyuncak Müzesi
- 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi
- Büyük Saray Mozaikleri Müzesi
- İmrahor Sarayı
- Fethiye Müzesi
- Tekfur Sarayı
- Anadolu Hisarı
- Rumeli Hisarı
- Şerifler Yalısı
- Adam Mickeiexic Müzesi
- Aydınlatma ve Isıtma Araçları Müzesi
- Ercüment Kalmık Müzesi
- Denizcilik ve Su Ürünleri Müzesi
- İstanbul Halı Müzesi
- Haluk Perk Müzesi
- Karikatür ve Mizah Müzesi
- Kazım Karabekir Paşa Müzesi
- Kilim ve Düz Yaygılar Müzesi
- Kont Seçini İtfaiye Müzesi
- İstanbul Resim ve Heykel Müzesi
- Polis Müzesi
- İstanbul PTT Müzesi
- Rahmi M. Koç Sanayi Müzesi
- Sadberk Hanım Müzesi
- Sait Faik Abasıyanık Müzesi
- Yıldız Şehir Müzesi
- Tanzimat Müzesi
- Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi
- Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi
- Türkiye Denizcilik İşl. Tarih ve Sanat Merkezi Müzesi
- Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzesi
- Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Deontoloji A.B.D. Bşk. Müzesi
- İzmir Arkeoloji Müzesi
- İzmir Atatürk Evi Müzesi
- Bergama Müzesi
- Çeşme Müzesi
- Efes Müzesi
- Ödemiş Müzesi
- Tire Müzesi
- Ümran Baradan Çocuk Müzesi
- Ümran Baradan Çocuk Müzesi
- TCDD Selçuk Çamlık Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi
- TCDD 3. Bölge Müze ve Sanat Galerisi
- Kahramanmaraş Müzesi
- Karabük Demir Çelik Sanayi Müzesi
- Karaman Müzesi
- Kars Müzesi
- Kayseri Müzesi
- Kayseri Atatürk Evi Müzesi
- Kayseri Etnoğrafya Müzesi
- Erciyes Ü. Gevher Nesibe Tıp Tarihi Müzesi
- MKE Silahsan Özel Müzesi
- Kırklareli Müzesi
- Kocaeli Arkeoloji Müzesi (Av Köşkü)
- Kocaeli Etnografya Müzesi (Saatçi Ali Efendi Konağı)
- Osman Hamdi Bey ve Müzesi
- Konya Ereğli Müzesi
- Mevlana Müzesi
- Konya Arkeoloji Müzesi
- Konya Atatürk evi Müzesi
- Karatay Medresesi (Çini Eserler Müzesi)
- Sırçalı Medrese (Mezar Anıtları Müzesi)
- İnce Minare (Taş-Ahşap Eserleri Müzesi)
- Konya İzzet Koyunoğlu Şehir Müzesi
- Kütahya Arkeoloji Müzesi
- Kossuth Evi Müzesi
- Çini Müzesi
- Sadık Atakan Özel Çini Müzesi
- Dumlupınar Müzesi
- Tavşanlı Belediyesi Müzesi
- Malatya Müzesi
- İnönü Ü. İsmet İnönü Müzesi
- Manisa Etnoğrafya Müzesi
- Kenan Evren Etnoğrafya Müzesi
- Mersin Müzesi
- Mersin Atatürk Evi Müzesi
- Anamur Müzesi
- Silifke Müzesi
- Silifke Atatürk Evi Müzesi
- Silifke Taşucu Amphora Müzesi
- Narlıkuyu Mozaik Müzesi
- St.Paul Anıt Müzesi
- Bodrum Kalesi (Sualtı Arkeoloji Müzesi)
- Milas Müzesi
- Iassos Balık Pazarı Açık Hava Müzesi
- Fethiye Müzesi
- Marmaris Kalesi ve Arkeoloji Müzesi
- Marmaris Halıcı Ahmet Urkay Müzesi
- Konya Ereğli Müzesi
- Mevlana Müzesi
- Konya Arkeoloji Müzesi
- Konya Atatürk evi Müzesi
- Karatay Medresesi (Çini Eserler Müzesi)
- Sırçalı Medrese (Mezar Anıtları Müzesi)
- İnce Minare (Taş-Ahşap Eserleri Müzesi)
- Konya Etnoğrafya Müzesi
- Kütahya Arkeoloji Müzesi
- Kossuth Evi Müzesi
- Çini Müzesi
- Dumlupınar Müzesi
- Tavşanlı Belediyesi Müzesi
- Malatya Müzesi
- İnönü Ü. İsmet İnönü Müzesi
- Manisa Etnoğrafya Müzesi
- Kenan Evren Etnoğrafya Müzesi
- Mersin Müzesi
- Mersin Atatürk Evi Müzesi
- Anamur Müzesi
- Silifke Müzesi
- Silifke Atatürk Evi Müzesi
- Silifke Taşucu Amphora Müzesi
- Narlıkuyu Mozaik Müzesi
- Tarsus Müzesi
- St.Paul Anıt Müzesi
- Bodrum Kalesi(Sualtı Arkeoloji Müzesi)
- Muğla Müzesi
- Milas Müzesi
- Fethiye Müzesi
- Marmaris Kalesi ve Arkeoloji Müzesi
- Ürgüp Müzesi
- Nevşehir Müzesi
- Hacıbektaş Müzesi
- Hacıbektaş Atatürk Evi Müzesi
- Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi
- Niğde Müzesi
- Rize Müzesi
- Sakarya Müzesi
- Sakarya, Geyve Ali Fuat Paşa Kuvayı Milliye Müzesi
- Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi
- Havza Atatürk Evi (Mustafa Kemal Paşa Havza Karargahı)
- Sinop Cezaevi (Sinop Kalesi)
- Atatürk Kongre ve Etnoğrafya Müzesi (Sivas Kongre Binası)
- Atatürk Kongre ve Etnoğrafya Müzesi(Sivas Kongre Binası)
- Aşık Veysel Müzesi
- İnönü Etnoğrafya Müzesi
- Tekirdağ Müzesi
- Rakoczi Müzesi
- Tokat Müzesi
- Sümela Manastırı
- Trabzon Ayasofya Müzesi
- Atatürk Müzesi (Köşk) (Trabzon)
- Trabzon Müzesi (Kostaki Konağı)
- Uşak Müzesi
- Uşak Atatürk ve Etnografya Müzesi
- Van Müzesi
- Yozgat Etnoğrafya Müzesi (Nizamoğlu Konağı)
- Yozgat Arkeoloji Müzesi (Karslıoğlu Konağı)
- Zonguldak Müzesi
- Karadeniz Ereğli Müzesi