Müzeler

Samsun - Havza Atatürk Evi Müzesi

Atatürk 19 Mayıs 1919 da Samsun'a çıktıktan 6 gün sonra, 9. Ordu kıtaları Müfettişliği Karargahı Havza ilçesine nakletmiş, arkadaşlarıyla birlikte Havza'da Mesudiye otelinde 13 Haziran 1919 tarihine kadar kalmıştır.

Atatürk'ün iki gün kaldığı Mesudiye Oteli, cumhuriyet döneminde 1985 yılına kadar Belediye Dairesi olarak kullanılmıştır. Büyük değişikliklerle yenilenen binanın ikinci katı Atatürk odası olarak düzenlenmiş ve ziyarete açılmıştır. Atatürk odasında, Atatürk'ün çalışma masası ve koltuğu, bir Atatürk büstü ve resmi, 2 halı, ilk Cumhurbaşkanlığı Forsu, yazı takımı ve bir saat sergilenmektedir. Odanın duvarındaki panoda, Atatürk'ün Havzalılara hitabesi yer almaktadır.

Binanın Tarihi

25 Mayıs-13 Haziran (1919) tarihleri arasında, Mustafa Kemal Paşa’nın 9. Ordu Müfettişliği Havza Karargâhı olarak kullanılan “Mesudiye Oteli”nin tarihi ile ilgili yapılan araştırmalar ne yazık ki bu binanın ilk kez hangi tarihte ve kimin tarafından yaptırılmış olduğunu kesin olarak ortaya koyamıyor.

Osmanlı Tapu kayıtlarından anlaşıldığı kadarı ile binayı yaptıran değilse bile burasını otel haline getirerek işletmeye açan ilk kişi Havza eşrafından Hurdazlı İsa Efendi isimli bir şahıstır.

Mesudiye Otelini bir süre kendisi çalıştıran İsa Efendi 1917 yılında oteli, o yıllarda aynı zamanda Maarif Hamamının da müsteciri olan Ali Baba’ya devreder.

Milli Mücadele tarihimize adını “Mustafa Kemal Paşa’yı Havza da ağırlayan Otelci” olarak yazdıran Ali Baba, aslen Darendeli olup, Reji İdaresi tarafından dağıtılan topraklarda tütün yetiştirmek üzere getirilip Havza’ya iskân edilen muhacir ailelerden birinin oğlu olmasına rağmen kendisi Havza da doğmuş, çocukluğu ve gençlik yılları Havza da geçmiştir.

Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mayıs 1919 da Samsun’a ayak basışından 6 gün sonra karargahını Havza’ya taşıyacağı haberi üzerine dönemin Kaymakamı Fahri Bey, o yıllarda Havza’nın en seçkin konaklama merkezi durumunda olan işte bu Ali Baba’nın Mesudiye Otelini o zamanın deyimi ile “Kapı kapamacasına” (Bütün müşterileri boşaltılarak) 1 aylığına kiralamış, Paşa’ya ve Karargahında bulunan askeri ve sivil memurların istirahatına tahsis etmiştir.

“Yapılan düzenlemeye göre Otelin birinci katında kuzey-batı ve kuzey-doğu yönünde bulunan karşılıklı iki oda biri “Çalışma Odası” diğeri “Yatak Odası” olarak Paşa için hazırlandı. Maiyetindeki askeri ve sivil memurların bir bölümü Otelin üst katında bulunan odalara yerleştirilirken bir bölümü de Havzanın ileri gelenlerine ait konaklarda ağırlandılar.

Çalışma Odası: Atatürk’ün Havzada bulunduğu 25 Mayıs – 13 Haziran 1919 tarihleri arasında çalışma odası olarak kullandığı bölümdür. Havza'da bulunduğu süre içerisinde kendisini ziyarete gelen birçok heyeti burada kabul etmiştir. Bu odada sergilenen Telgraf maniplesi; Mustafa Kemal Paşa’nın başta Havza Genelgeleri olmak üzere Havzada yaptığı yazışmaları arkadaşlarına, Ordu Komutanlarına, Valilere ve ilgili diğer kimselere ilettiği ilk haberleşme aygıtıdır. Türkiye Cumhuriyeti için yaptırılmış olan ilk Cumhurbaşkanlığı forsu da çalışma odasında sergilenen eserler arasındadır.

Yatak Odası: Atatürk Havza’da bulunduğu süre içinde bu odada istirahat etmiştir. Odada yer alan karyola, yatak, yatak örtüsü ve diğer yatak odası takımının tamamı Atatürk’ün Havzaya geldiği yıllara ait orijinal eşyalardan seçilmiştir.

Havza Odası: Birinci kattadır. Bu odadaki en önemli eser Atatürk’ün el yazısı (Osmanlıca) ve imzası bulunan bir belgedir. Mustafa Kemal Paşa’nın Havzaya geldiğinde Mesudiye oteline iner inmez (Bir iddiaya göre de Havza'ya gelmeden bir gün önce) Havza hakkında bilgi sahibi olmak için hazırladığı Havza Kaymakamı Fahri Bey’ e verdiği 12 maddelik soru listesidir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Havza konulu küçük bir fotoğraf sergisi, Milli Mücadele yıllarında Rum Çetelerinin düzenlediği saldırı ve katliamları belgeleyen bazı fotoğraflar, Atatürk’le birlikte Havzaya gelen subaylara ve sivil memurlara ait fotoğraflar ve Atatürk’ün Havzada yayınladığı Milli Mücadelemizin “İlk Genelgesi” ile burada yapmış olduğu yazışmalara ve Kurtuluş savaşımızın başlatılmasına dair belgelere ait örnekler Havza odasında sergilenmektedir.

Diğer Oda ve Salonlar: Salon bölümlerinde Atatürk’ün Havzaya geldiği yıllara özgü eşyalar, Mili Mücadelede kullanılan bazı silahlar ve Milli Mücadele yıllarını anlatan çeşitli kitaplar sergilenmektedir. Aralarında Atatürk’ün kullandığı yemek takımının da bulunduğu bu eşyalar arasında 19. yy. sonları ile 20. yy.’ın başlarında Havza yöresinde kullanılan kadın giysileri, mutfak eşyaları, çıkrıklar ve üst kat salon bölümünde bulunan eski Türk evlerine özgü oturma odası takımı ziyaretçilerin yoğun ilgisini toplamaktadır.

Atatürk’ün Milli Mücadele süresinde gittiği / bulunduğu, kongreler düzenlediği ve çalışmalarının merkezi haline getirdiği kentlerin adına ithaf edilerek düzenlenen başta Havza, Amasya, Erzurum, Sivas ve Ankara odalarında, Atatürk’ün bu kentlerde yapmış olduğu bu görüşmelerle ilgili fotoğraflar, buralarda yapmış olduğu yazışmalarla ilgili belgeler ve bu kentlerimizin tarihi ile ilgili bazı bilgiler yer almaktadır.

Tarihi Mesudiye Oteli’nin “Atatürk Evi”ne dönüşümünün öyküsü :

“Mustafa Kemal Paşa’nın 9. Ordu Müfettişliği Havza Karargahı” olarak bilinen “Tarihi Mesudiye eli” 1338 (1922) yılında binanın o yıllardaki sahibi Hurdazlı İsa Efendiden 4.500 Lira karşılığı satın alınarak “Belediye Hizmet Binası” haline getirilmiştir.

Bu şekilde 60 yılı aşkın bir süre Belediye Hizmetlerinin görüldüğü binada sadece “Atatürk’ün Çalışma Odası” ,”Gazi Odası” adıyla düzenlenerek tarihi dokusuna uygun olarak korunmuş ve ziyarete açık tutulmuştur.

1984 yılında Belediyenin yeni hizmet binasına taşınmasından sonra da yaklaşık 10 yıl bir odası “Gazi Odası” kimliğinde kalan “Mesudiye Oteli”nin Havza Belediyesine ait mülkiyeti 1994 yılında Kültür Bakanlığına devredilerek müze haline getirilmesi kaydı ile Havza Kaymakamlığına hibe edilmiş, aynı yıl Havza Kaymakamlığı tarafından Samsun Valiliğinin oluru ile yapılan ilk düzenleme çalışmaları sonucu “Atatürk Evi” kimliğine kavuşturulmuştur.

Bu tarihten itibaren Havza Kaymakamlığının himayelerinde “Havza Atatürk Evi” olarak ziyarete açılan “Mustafa Kemal Paşa’nın 9.Ordu Müfettişliği Havza Karargâhı”-Tarihi Mesudiye Oteli- 2001 yılında Kültür Bakanlığınca aslına uygun bir şekilde restore edilerek fiziki anlamda güçlendirilmiş,”Havza Atatürk Evi ve Müzesi” olarak özel müze statüsünde tescillenmiştir.