Müzeler

Diyarbakır’ın çekirdek noktasını oluşturan bu alanın, korunarak yaşama kazandırılması amacıyla İl Valiliği, Büyükşehir Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfı işbirliği ile 1998 yılında “Diyarbakır Surları ve İçkale Projesi” başlığı ile bir başlatılmıştır. Projede, surların halihazır durumlarının tespiti; Surların kentle ilişkilerinin irdelenmesi; Burç ve bedenlerinin işlevlendirilmesi; Bu bağlamda rölöve-restorasyon-restitüsyon projelerinin hazırlanması; İçkale'nin rölöve-restitüsyon-restorasyon projelerinin hazırlanarak koruma-kullanma dengesini içerecek biçimde sonuçlandırılması hedeflenmiştir.

Bu proje kapsamında;

Diyarbakır Valiliği, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfı’nın işbirliği ile başlatılarak projelendirilen ve bugün Kültür ve Turizm Bakanlığının sahipliğinde hayata geçirilen Diyarbakır İçkale Müze Projesi, Diyarbakır’ın tarihi ve kültürel dokusunun en önemli noktasını oluşturan bu mekanın korunup yaşatılarak geleceğe aktarılmasını hedeflemektedir.

Etrafı surlarla çevrilerek kentten ayrılmış olan İçkale, kuruluşundan bugüne yönetim birimlerinin konuşlandığı bir mekan olmuştur. Diyarbakır’ın M.Ö. 6 Binden bu yana tarihsel geçmişini ortaya koyan Amida (Virankale) Höyüğü, Artuklu Sarayı, Artuklu Kervansarayı, 3. yy dan kalma kentin en eski kilisesi, 11. yüzyıldan kalma camisi, 19. ve 20. yüzyıldan kalma yapıları ile kentin tarihi dokusunun korunmuş olduğu en önemli alanlarından biridir.

Kültür Turizm alanı olarak kullanılması planlanan İçkale projesinin 1. etabının (Artuklu Kemeri içinde kalan alan )uygulama çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığımız tarafından başlatılmış bulunmaktadır. Bu alan da yer alan Kilise Sanat Galerisi, Artuklu Kervansarayı (son dönemlerde Cezaevi olarak kullanılıyordu) ve yedi tarihi yapı ve bunların bulunduğu alan; Diyarbakır Müze Alanı olarak kullanılacaktır. Projenin 2. etabını oluşturan alanda ise (kemerin dışında kalan güney bölüm, bugün niteliksiz yapıları ile plansız ve kötü bir durumdadır); öncelikle arkeolojik kazılar yapılarak bu alanda antik kaynaklarda var olduğu belirtilen anfitiyatro ve Roma Hamamı ile olası diğer antik yapıları açığa çıkararak bu alanın arkeolojik park olarak turizme açması planlanmıştır.

Projenin 2. etap çalışmaları; ancak bu alanda bulunan 161 adet niteliksiz yapının kaldırılması sonrasında başlatılabilecektir. Bunun için Büyükşehir Belediyesi ve TOKİ’nin ortak yürüttükleri çalışma ile bu alanda bulunan yapıların kamulaştırma ve yıkım çalışmaları başlatılmıştır.

İki bölüme ayrılmış olmakla birlikte etrafının surlarla çevrildiği bu alan; kilise ve camisi, höyüğü, geleneksel sivil ve resmi mimari örnekleri ile bir bütün olarak değerlendirilmektedir.

Bu güne kadar yapılan çalışmalar:

• İçkale’de yer alan tüm yapıların rölöve, restorasyon, restitüsyon, kullanım, makina v e elektirik projeleri tamamlanarak, koruma kurulunda onaylandı.
• Alandaki niteliksiz yapılar ve eklentiler kaldırıldı.
• Orijinal yapılardaki eklentiler, boya ve sıvalar temizlenerek özgün durumları açığa çıkarıldı.
• Cezaevi dışındaki diğer yapıların üst örtüleri yenilendi.
• Bir dönem Kültür Turizm Müdürlüğü olarak kullanılan bina ve Saint George Kilisesinin restorasyonu yapıldı.
• İçkale’nin kuzeydoğu köşesindeki sur duvarı restore edildi ve bu alanda 2006 yılında arkeolojik kazı çalışmaları başlatıldı.

Devam Eden Çalışmalar:

• Adliye A (Müze Tematik Sergi Binası), Eski Savcılık ( Diyarbakır Bilgi – Belge Merkezi ), Eski Kolordu (Müze Eğitim Birimi ve Müze Kafe-Restoran) binalarında restorasyon çalışmaları devam etmektedir.
• Karacadağ Kalkınma Ajansından sağlanan Hibe ile Adliye B ( Müze Kazı Eserleri Sergi Binası) yapısının restorasyonu süreci başlatılmıştır.
• İçkale’de müzede sergilenecek eserlerin konservasyon ve restorasyonunun yapılarak sergilemeye hazır hale getirmek üzere, Müze Müdürlüğü bünyesinde 2008 yılında bir konservasyon laboratuvarı kuruldu ve İçkale’de sergilenecek eserler öncelikli olmak üzere müzedeki tüm eserlerin konservasyon ve restorasyon çalışmaları sürdürülmektedir.

2011 Yılı İçerisinde Yapılacak Çalışmalar:

- Eski Cezaevi ( Müze Depo ve Laboratuar), Eski Jandarma (Müze Teşhir), Atatürk Müzesi (Bilgi Belge Merkezi) yapılarının restorasyon çalışmaları başlatılacaktır.
- İçkale’yi çevreleyen surların rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri yapılarak restorasyon çalışmaları başlatılacaktır.
- Teşhir- tanzim projeleri yapılacaktır.
- İçkale’de yürütülmekte olan arkeolojik kazı çalışmaları tamamlanacaktır.
- İçkale de yürütülen arkeolojik kazılardan elde edilen çok sayıdaki taşınır kültür varlığının 2010 yılında başlatılan konservasyon ve restorasyon çalışmaları 2011 yılında tamamlanacaktır.

Diyarbakır İçkale Müze Projesi :

Diyarbakır’da ilk müze, 1934 yılında Ulu Caminin külliyesine ait Zinciriye (Sencariye) Medresesinde açılmış, 1985 yılında ise bugünkü modern binasına taşınmıştır. Diyarbakır Müzesinin kolleksiyonunu Neolitik dönemden başlamak üzere, Eski Tunç Dönemi Assur, Hurri-Mitanni, Urartu, Hellenistik, Roma, Bizans, Selçuklu, Artuklu, Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Osmanlı dönemlerine ait eserler oluşturmaktadır. Ayrıca; Amid sikkeleri ile yöresel Etnografik eserlerden oluşan zengin bir koleksiyona da sahiptir.

Yine Çayönü, kazılardan elde edilen Hallançemi kazılarının yanı sıra 2000 yılından beri Ilısu Barajı kurtarma kazıları kapsamında müzemiz başkanlığında onüç ayrı yerleşim yerinde yürütülen kazı çalışmaları ile insanlık tarihine ait çok önemli bilgiler içeren bulgular elde edilmekte ve bu da müzemizi ayrıcalıklı bir konuma oturtmaktadır. Müze kolleksiyonumuza toplam: 27.900 adet envanterlik eser kayıtlıdır

Diyarbakır Müzesi, mevcut fiziki yetersizlikler nedeniyle çağdaş müzecilik anlayışı çerçevesinde hizmet verememektedir. Eski bir bataklık üzerine kurulduğu için sık sık su baskınına uğramaktadır. Ayrıca çevresini saran yapılar la adeta gizlenmiş bir duruma gelmiştir. Müzemiz, İçkale’de geliştirilen yeni Müze Projesi çerçevesinde eserlerin konserve edilerek teşhire hazırlanması için, Bakanlığımız oluruyla 16.07.2007 tarihinde müzemiz teşhire kapatılmıştır.

İçkale Müze Projesi geliştirilirken, kentimize yaraşır şekilde, uluslar arası standartlarda, çağdaş müzecilik anlayışı ile hizmet verecek şekilde düzenlenmesi hedeflenmiştir ve bu çerçevede Yıldız Teknik Üniversitesi Tasarım ve Sahne Sanatları Fakültesi Müzecilik Yüksek Lisans Programı Öğretim Elemanlarından bilimsel ve teknik destek alınarak Diyarbakır Müzesinin yeniden yapılandırılmasına dönük İçkale Müze Projesi hazırlanmıştır. Bu bağlamda ; “ Bir dünya müzesi olmak“ Diyarbakır Arkeoloji Müzesinin Vizyonu olarak belirlenmiştir.

Yine Diyarbakır İçkale Müze Projesiyle,

Dünya mirası niteliğindeki / insanlık mirası koleksiyonunun gelecek -nesillere aktarılmasını sağlamak,
Türkiye ve dünya tarihi araştırmalarının gelişimine katkıda bulunmak,
Bireyler ve kültürlerarası iletişime katkıda bulunmak,
Kültür varlıklarını koruma bilincinin oluşmasına ve yerleşmesine katkıda bulunmayı misyon edinmiştir.
İçkale Müze Projesi iki aşamada uygulanacaktır.

1. Aşama uygulama çalışmaları;
Artuklu surlarının çevrelediği bu alan Müze Kompleks alanı olarak planlanıp, projelendirilmiştir.

2. Aşama Çalışmaları ise;

Öncelikle arkeolojik kazılar yapılarak bu alanda antik kaynaklarda var olduğu belirtilen anfitiyatro ile yeri tespitli olan Roma Hamamı ve olası diğer antik yapıları açığa çıkarıp bu alanın arkeolojik park olarak turizme açılması planlanmıştır. Projenin 2. etap çalışmaları ise ancak bu alanda bulunan 161 adet kaçak yapının kaldırılması sonrasında başlatılabilecektir.

Proje kapsamında; alanda bulunan Hz. Süleyman Cami ve İnci – Arap Türbesi de restorasyon ve çevre düzenlemeleri yapılarak, inanç ve kültür turizmi kapsamında değerlendirilecektir.

Tüm yapıların Aydınlatma, iklimlendirme, güvenlik, elektrik tesisatı,yangın, su baskını, depolama ve sergileme sistemleri ile kullanılacak malzemeler, Bilimsel Destek Komisyonu tarafından belirlenip rapor edilmekte ve buna bağlı olarak ta projelendirilmektedir.

Proje tamamlandığında; Diyarbakır Arkeoloji Müzesi, Diyarbakır ve bölge turizminin gelişmesinde tetikleyici rol üstleneceği gibi, bulunduğu bölge için araştırma-geliştirme yapılabilecek olanaklara da kavuşabilecektir. Böylece bölgenin arkeolojik ve etnografik kültür mirasının korunması ve değerlendirilmesinde, Diyarbakır Arkeoloji Müzesi bir araştırma ve uygulama merkezi olarak işlevini sürdüreceği gibi, aynı zamanda da sosyal donatılarıyla da bir sosyal buluşma mekanı olarak önemli bir rol üstlenecektir.