Sibernetik; makine ve canlılarda, kontrol ve haberleşmenin şartlarını ve kânunlarını tespit eden bir ilim dalıdır.
İlk sibernetik âlimi, Cizreli Ebü'l-İzz el-Cezerî'dir. Bu âlim sekiz asır önce Türk saraylarının makineleşmesini sağlamıştır. Diyarbakır'da hüküm süren Artukoğulları Türklerindendi. Ebü'l-İzz otomatik makineler hakkında kitap yazmıştır. Kitabın ismi Kitâbü'l-Câmi-i Beyne'l-İlm-i ve'l-Amel en-Nafî-i fî Sınâati'l-hıyel'dir.
Topkapı Sarayı Üçüncü Ahmed Kütüphânesi'nde bir nüshâsı bulunan bu eşsiz kitabı yazma sebebini Ebü'l-İz şöyle açıklamaktadır: "Ben bu kitabı, Artukoğullarından Diyarbakır hükümdarı Ebü'l-Feth Mahmûd ibni Karaaslan adına yazdım. Bu değerli hükümdârın babasına ve kardeşine 25 yıl hizmet ettim. Bir gün, yaptığım makinelerden birini göstermiştim. Büyük bir alâka ile tetkik etti. Bana; "Dünyâda eşi bulunmayan bir şey yaptın. Emeğin boşa gitmeyecektir. Bana bütün yaptıklarını gösteren bir kitap yaz!" dedi. "Ben de bu kitabı yazarak, kendisine sundum. Kitabımı bir mukaddime, 50 şekil ve 6 kısım üzerine kurdum."
Bu kıymetli eserde Ebü'l-İzz sekiz asır önce "Sibernetikte denge" veyâ "Elektronikteki ayarlama sistemleri" gibi, birçok husûsu ele almıştır.
Her millet, sibernetik târihinde kendi yetiştirdikleri bilginlerle iftihar etmişldir. Fransızlar matematikçi Paskal ve filozof Descartes ile, İngilizler bilgisayar ilminin de babası sayılan Charles Babbage ile, Almanlar ise Leibnitz'i büyük olarak tanırlar. Halbuki Ebü'l-İzz bundan sekiz asır önce otomatik kontrol hakkında çalışmış ve sistemler arasında denge tesbit etmiştir. Umûmiyetle hidro-mekânik güçten faydalanılmış, şamandıra ve palangalar arasında karşılıklı tesirde bulunma yoluyla otomatik kontrol mekanizmaları geliştirmiştir.
Ebü'l-İzz'in bu kitabındaki cihazlardan birisi otomatik abdest alma makinesidir. Hükümdar Mahmud için geliştirilen bu düzende, abdest suyunun musluğu otomatik olarak açılıp kapanmaktadır. (Ö.F.13)
Fazilet Takvimi